Δομήνικος Θεοτοκόπουλος / Η βάπτιση του Χριστού / Συγκρίσεις
Ο Θεοτοκόπουλος ασχολήθηκε και με τη μικρογραφία, και μάλιστα στην Ιταλία ήταν μέλος της συντεχνίας των μικρογράφων. Μικρογραφικές σκηνές υπάρχουν σε πολλά του έργα, και ειδικά στα τρίπτυχα. Στη Βάπτιση, οι μορφές στο βάθος της σύνθεσης που έχουν αποδοθεί μικρογραφικά, θυμίζουν ανάλογες μορφές στη σύνθεση του Τοπίου του Όρους Σινά. |
||||||
Η Βάπτιση του Χριστού ως εικονογραφικό μοτίβο είναι βέβαια συνηθισμένο και προσφιλές θέμα στη βυζαντινή ζωγραφική, άρα γνωστό στον Θεοτοκόπουλο, ο οποίος μάλιστα διατηρεί στη σύνθεσή του το βυζαντινό εικονογραφικό σχήμα με τους τρεις αγγέλους στη μια όχθη και τον Πρόδρομο στην άλλη. Εντούτοις ορισμένες εικονογραφικές λεπτομέρειες στον πίνακα υποδηλώνουν επίδραση από δυτικοευρωπαϊκά χαρακτικά της εποχής. Το τοπίο της πόλης και οι μικρογραφικές μορφές στο βάθος της αριστερής όχθης, για παράδειγμα, παραπέμπουν στο χαρακτικό της Βάπτισης του Giovanni Baptista d' Angeli (del Moro). |
||||||
Παράσταση της Βάπτισης φιλοτέχνησε ο Θεοτοκόπουλος και στο ενυπόγραφο Τρίπτυχο της Modena. Τα δύο έργα παρουσιάζουν πολλές εικονογραφικές και τεχνοτροπικές ομοιότητες, όπως η απόδοση των δένδρων στα άκρα της σύνθεσης και η εκτεταμένη χρήση αποχρώσεων του καφέ και του χρυσού στην απόδοση του ουρανού. Είναι εμφανές βέβαια ότι υπάρχουν και διαφορές, καθώς μάλιστα ο πίνακας που ανήκει στον Δήμο Ηρακλείου αποτελεί μία περισσότερο εκλεπτυσμένη και επεξεργασμένη παραλλαγή του θέματος. |
||||||
Η σύγκριση των πρωταγωνιστικών μορφών στα δύο έργα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί καθιστά εμφανή την εξελικτική πορεία της ζωγραφικής του Θεοτοκόπουλου. Στον πίνακα της Βάπτισης του Χριστού η στάση και η χειρονομία του Προδρόμου έχουν αποδοθεί πολύ πιο επιτυχημένα. Το γεγονός επίσης ότι οι μορφές του Χριστού και του Προδρόμου βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και όχι σε διαφορετικό, όπως στην παράσταση του φύλλου της Modena, καθώς και το ελαφρύ σκύψιμο της κεφαλής του Ιωάννη προς τα κάτω δημιουργούν μια πιο άμεση, πιο ανθρώπινη σχέση ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές της σκηνής. |
||||||
Η ύπαρξη οπών, που υποδηλώνουν την ύπαρξη στροφίγγων στην αριστερή κατακόρυφη πλευρά του έργου, οδηγούν στη διαπίστωση ότι ο συγκεκριμένος πίνακας αποτελούσε την εσωτερική πλευρά δεξιού φύλλου τριπτύχου. Θεωρείται πιθανό ότι φύλλο τριπτύχου με την Προσκύνηση των Ποιμένων, του οποίου οι διαστάσεις είναι παρόμοιες με εκείνου του φύλλου με τη Βάπτιση, αποτελούσε το αριστερό φύλλο του τριπτύχου κατ' αντιστοιχία με το Τρίπτυχο της Modena. Το αριστερό φύλλο του Τριπτύχου της Modena, στην κύρια όψη του, έχει παράσταση της Προσκύνησης των Ποιμένων και το δεξί, παράσταση της Βάπτισης. |
||||||
Το σχέδιο της Βάπτισης, όπως αποκαλύφθηκε από τη φωτογράφηση του έργου με υπέρυθρη ακτινοβολία, επιτρέπει τη σύγκριση με άλλα σχέδια που αποδίδονται στον Θεοτοκόπουλο, όπως αυτά του Προδρόμου και του Ευαγγελιστή Ιωάννη, τα οποία τοποθετούνται στην Ισπανική του περίοδο. Το ελεύθερο προκαταρκτικό σχέδιο και η ταχύτητα της πινελιάς είναι, άλλωστε, ιδιαίτερα γνωρίσματα της «γραφής» του Θεοτοκόπουλου. |
||||||
Το σχέδιο της Βάπτισης, όπως αποκαλύφθηκε από τη φωτογράφηση του έργου με υπέρυθρη ακτινοβολία, επιτρέπει τη σύγκριση με άλλα σχέδια που αποδίδονται στον Θεοτοκόπουλο, όπως αυτά του Προδρόμου και του Ευαγγελιστή Ιωάννη, τα οποία τοποθετούνται στην Ισπανική του περίοδο. Το ελεύθερο προκαταρκτικό σχέδιο και η ταχύτητα της πινελιάς είναι, άλλωστε, ιδιαίτερα γνωρίσματα της «γραφής» του Θεοτοκόπουλου. |
||||||
| <<Πίσω |
||||||
