ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΣ, Πανεπιστήμιο Κρήτης
ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται γράφτηκε στα τέλη του 1948. Οι χειρόγραφες μορφές του, πρώτη και δεύτερη, φυλάσσονται ακέραιες στα Αρχεία του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης. Η δεύτερη και οριστική μορφή εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο "Δίφρος" στα 1953. Η αγγλική μετάφραση του Jonathan Griffin κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο "Faber and Faber" στα 1954. Στα 1955 γράφτηκε από τον Jules Dassin με τη συνεργασία του συγγραφέα το σενάριο της ταινίας που πήρε τον τίτλο "Celui qui doit mourir" ("Αυτός που πρέπει να πεθάνει") και προβλήθηκε στο φεστιβάλ των Καννών στα 1956. Το λιμπρέτο της όπερας με τίτλο "The Greek Passion" γράφτηκε από το συνθέτη της Bohuslav Martinu με την έγκριση του συγγραφέα στα 1955. Η μουσική της όπερας ολοκληρώθηκε στα 1959.
Από το σύντομο αυτό ιστορικό γίνεται φανερό ότι "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" προσφέρεται για να μελετήσει κανείς τόσο τη γέννηση του μυθιστορηματικού κειμένου όσο και τις μεταλλαγές του με το πέρασμα στον κινηματογράφο και στην όπερα. Για το σκοπό αυτό έχουν επιλεγεί δύο εκτεταμένα αποσπάσματα που παρατίθενται και στις έξι μορφές για τις οποίες μιλήσαμε (πρώτη γραφή, δεύτερη (οριστική) γραφή, ελληνική έκδοση, αγγλική έκδοση, σενάριο στα γαλλικά και λιμπρέτο στα αγγλικά). Από τα δύο αυτά αποσπάσματα που φέρουν εδώ τους τίτλους "1ο κείμενο" και "2ο κείμενο" έχουν απομονωθεί πέντε μικρότερα αποσπάσματα τα οποία ο χρήστης μπορεί να μελετήσει συγκριτικά, καθώς οι διαδοχικές μορφές τους εμφανίζονται μαζί στην οθόνη.
Πηγές:
Χειρόγραφα: Αρχείο Ν. Καζαντζάκη στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.
Ελληνική έκδοση: Αθήνα: Εκδόσεις Ελένης Ν. Καζαντζάκη, 1981.
Αγγλική έκδοση: Μτφ. Jonathan Griffin. Λονδίνο: Faber and Faber, 1954.
Σενάριο στα γαλλικά: Πολυγραφημένο αντίτυπο, Αρχείο Ν. Καζαντζάκη στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.
Λιμπρέτο στα αγγλικά: από την παραγωγή της Supraphon, 1981 (με σολίστες της Κρατικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Μπρνο και της Ουαλικής Εθνικής Ορχήστρας και με την Τσέχικη Φιλαρμονική Χορωδία. Διεύθυνση Sir Charles Mackerras).
1ο ΚΕΙΜΕΝΟ
Οι πρόκριτοι της Λυκόβρυσης συγκεντρώνονται την "Τρίτη της Λαμπρής" μετά τη λειτουργία στο σπίτι του παπά-Γρηγόρη για να επιλέξουν ανάμεσα στους συγχωριανούς τους αυτούς που θα ενσαρκώσουν τα πρόσωπα του βιβλικού Πάθους το επόμενο Πάσχα, σύμφωνα με το τοπικό έθιμο.
Στο μυθιστόρημα η σκηνή τόσο της επιλογής όσο και του χρίσματος όλων (με την εξαίρεση της Κατερίνας-Μαγδαληνής) τοποθετείται στο σπίτι του παπά-Γρηγόρη.
Το σενάριο διασπά τη μυθιστορηματική ενότητα σε δύο σκηνές μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται δύο άλλες σύντομες εμβόλιμες σκηνές. Η πρώτη σκηνή, της επιλογής, διαδραματίζεται στο "σαλόνι" του παπά-Γρηγόρη. Η δεύτερη σκηνή, του χρίσματος διαδραματίζεται στην πλατεία του χωριού, "μπροστά από την εκκλησία της Σταύρωσης".
Η όπερα αρχίζει μ' αυτή την τελευταία σκηνή, η οποία μετατίθεται χρονικά στην Κυριακή του Πάσχα.ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- α) Συνεχές κείμενο
- • Πρώτη χειρόγραφη μορφή
(9 σελίδες) - • Δεύτερη (οριστική) χειρόγραφη μορφή (12 σελίδες)
- • Ελληνική έκδοση (13 σελίδες)
- • Αγγλική μετάφραση (12 σελίδες)
- Σενάριο (στα γαλλικά)
- » Σκηνή 1η (6 σελίδες)
- » Σκηνή 2η (7 σελίδες)
- Λιμπρέτο (στα αγγλικά, 2 σελίδες)
- β) Αποσπάσματα από το κείμενο σε αντιπαραβολή
- 1ο απόσπασμα
- 2ο απόσπασμα
- 3ο απόσπασμα
- 4ο απόσπασμα
2ο ΚΕΙΜΕΝΟ
Οι πρόσφυγες του Άι-Γιώργη, διωγμένοι από το χωριό τους από τους Τούρκους μετά την ήττα του Ελληνικού Στρατού στη Μικρά Ασία, φτάνουν σε άκρα εξάντληση και ένδεια στην πλατεία της Λυκόβρυσης. Εκεί φτάνει ειδοποιημένος μετα από λίγο ο "αντιπρόσωπος του θεού στη Λυκόβρυση" παπα-Γρηγόρης. Την αναγνώριση ακολουθεί η πρώτη αψιμαχία μεταξύ των δύο ιερέων.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- α) Συνεχές κείμενο
- Πρώτη χειρόγραφη μορφή (2 σελίδες)
- Δεύτερη (οριστική) χειρόγραφη μορφή (3 σελίδες)
- Ελληνική έκδοση (4 σελίδες)
- Αγγλική μετάφραση (3 σελίδες)
- Σενάριο (στα γαλλικά, 4 σελίδες)
- Λιμπρέτο (στα αγγλικά, 2 σελίδες)
- β) Απόσπασμα από το κείμενο σε αντιπαραβολή
στις 18 Φεβρουαρίου / 3 Μαρτίου** στο Hράκλειο της Kρήτης, η οποία αποτελούσε ακόμη μέρος της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας.
