Το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης παρουσιάζει μια συνολική εικόνα της ιστορίας της Κρήτης από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες ως τη σύγχρονη εποχή. Ιδρύθηκε το 1953 από την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, η οποία είχε συσταθεί δύο χρόνια νωρίτερα. Στεγάζεται σε διώροφο νεοκλασικό κτίριο, το οποίο κατασκευάσθηκε το 1903 στη θέση παλαιότερου μεγάρου της οικογένειας Καλοκαιρινού. Το νέο κτίριο, σε σχέδια Κ. Τσαντηράκη, σαφώς επηρεασμένο από τις μορφολογικές λύσεις του παλαιότερου, έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Η επέκταση του Μουσείου προς τα δυτικά, αποτέλεσε εγχείρημα συνδυασμού της μοντέρνας με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική.

Αρχικός στόχος των ιδρυτών του Ι.Μ.Κ. υπήρξε η συγκέντρωση και διαφύλαξη ενός πολύτιμου αρχαιολογικού, εθνογραφικού και ιστορικού υλικού από την μεσαιωνική και τη νεότερη περίοδο της ιστορίας της Κρήτης. Η διαδικασία εμπλουτισμού των συλλογών, επέκτασης των εκθεσιακών χώρων και επαναπροσδιορισμού των στόχων του Μουσείου, υπήρξε διαρκής. Η πλούσια ερευνητική και εκδοτική δραστηριότητα της Ε.Κ.Ι.Μ., η οργάνωση περιοδικών εκθέσεων, η εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων και η χρήση οπτικοακουστικών μέσων, εντάσσονται στα πλαίσια ενός σύγχρονου παιδαγωγικού ρόλου που υιοθέτησε στην πορεία το Ι.Μ.Κ. Στα ίδια πλαίσια εντάσσεται και η διαδικασία σταδιακής επανέκθεσης των συλλογών του, με στόχο την προσέγγιση μιας ευρύτερης ομάδας επισκεπτών, στους οποίους θα δίνεται η δυνατότητα κατανόησης των πολλαπλών όψεων του ιστορικού γίγνεσθαι στην Κρήτη, από τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους ως τις μέρες μας.